Eten is weten maar ook ge-weten.
Er zit in eten een morele dimensie, daarover zo meer.
Eten is een sleutelmoment in ons dagelijkse bestaan.
Voedsel gaat ook over delen en is vaak een spiegel van de geschiedenis.
Recepten werden generaties lang doorgegeven van moeder op dochter en zo ontstonden de streekgerechten. Dat had alles te maken met de beschikbaarheid van voedsel in een regio en was mede afhankelijk van wat de seizoenoogsten opbrachten. Inmiddels is voedsel uit alle windstreken voorhanden en maakt ons eten vlieguren.
De seizoenen vervagen en wat vroeger de stempel ‘exotisch’ droeg wint nu plek in de supermarktschrappen. Er wordt wat afgesleept, bewerkt, bespoten, UV doorstraald, bereid, verpakt in pot, ingeblikt, diepgevroren, gedroogd, gevacumeerd en ‘vers’ gesneden. Verwerkt tot instant poeders of tot een kant-en-klaar maaltijd – mét ventieltje – voorgebakken of zelf af te bakken wordt het ons allemaal dagelijks aangeboden en het lijstje kan nog wel even uitgebreid worden. Dit alles met een verplichte ‘uiterste verkoopdatum’ of een ’tenminste-houdbaar-tot’ aanduiding, bij het verlopen hiervan doen de voedselbanken hun voordeel. In 2014 is besloten op langer houdbare producten zoals rijst en pasta dit verplichte nummer af te schaffen omdat er teveel wordt weggegooid. Tip: als je er beestjes in aantreft mag het weg.
Op de vaak artistieke en innovatieve verpakkingen vind je een woud aan kreten, beloften, aanprijzingen en keurmerken met één doel: koop mij! De in technisch jargon nogal verkleedde onthullingen over de ingrediënten vormen, om het simpel te houden, een ware ontledingspuzzel voor de zoeker. De grootte van de tekst op de verpakking vraagt van een grote groep etiketten lezende klanten om het doorlopend bij de hand houden – meestal op het hoofd – van de leesbril.
Een industrie op zich, voeding, die vaak Unilever heet. Het bedrijf neemt een wereldpositie in als fabrikant van veel merken waarvan de reclame ons het liefst laat geloven dat de pastalijn uit Italië komt; een schoolvoorbeeld van fast marketing en storytelling, ieder merk zijn eigen verhaal. De boodschap wordt hier erg leuk gebracht, die van lang vervlogen nostalgie, familietradities en knus samenzijn in zonovergoten landschappen of pittoreske oude binnensteden in een jaren ’50 dressing. Later kopen we in real life een product met het reclamebeeld als referentiekader, de pastamama beleving op nummer één bij de dagelijkse boodschappen. In deze 21ste eeuw overheerst het geïndustrialiseerde voedsel. Een ingenieus distributie netwerk met gecentraliseerde aanvoer, een prijspolitiek en een schrappenpolicy. Een noodzaak, die geoliede aanvoer want jeetje, wat knap om alleen al veel New Yorkers dagelijks van voedsel te kunnen voorzien! let wel: er is een verschil tussen voeding, voedsel en maagvulling.
Wij hebben geleidelijk massaal de regie over ons voedsel uit handen gegeven en nu keert de wal het schip, het is doorgeschoten. Eigen schuld consument! Onze gemakzucht heeft de overhand genomen. Het kopen van convenience food houdt de productie ervan in stand. Wanneer is het openlijk eten op straat, in bus en trein en het doorlopend aan flesjes drinken lurken eigenlijk hier begonnen of overgewaaid? Dag broodtrommeltje, welkom blister sandwich bij de AH to go. Het is gecreëerd door de industrie met behulp van de media, inspelend op onze zwakheid -lekker makkelijk- en goed gelukt! Inmiddels hebben we instanties die de voedselveiligheid controleren. Sommige worden gesubsidieerd door grootgrutters en de fabrikanten. Belangenverstrengeling ligt dan op de loer. Ze informeren ons over de voedingswaarde, de toegestane E-nrs – nee, je overlijdt er niet aan maar sommige ’toegestane’ nummers kunnen beter niet toegestaan worden- en hebben we de respectabele Universiteit van Wageningen voor landbouwonderzoek en geweldige innovatie. Ook dat is broodnodig.
En toen was daar de trendbreuk, de omslag zette zich in. Naast de automatiek voor de vette hap, de ’take-aways’ en de ‘fast food chains’ is er een spectaculaire opkomst van ‘Foodies’ -ik ben er zelf ook een beetje eentje-. Juist, er is een voedselrevolutie gaande. Even een shortlist: Raw Food propagandisten -die pannen kunnen wel naar de kringloop winkel-. Aanhangers van een vegetarische levenswijze, die vaak daardoor toch wel een supplementje nodig hebben met vitamine B12. Dan het ontstaan van de ‘slow movement’ , dankzij Carlo Petrini , terug naar tijd nemen voor het sudderpotje. De invloed van tv-programma’s zoals NTR’s: 10 x Beter, de herkomstuitpluizers van KRO’s huishoudjournalisten Keurings Dienst van Waarde of EO’s Melk en Honing. Ze dragen allemaal bij aan de bewustwording van ‘weet wat je eet’ en ‘je bent wat je eet’. Het promoten van ‘eerlijke’ streekproducten en ‘vergeten’ groenten, de vraag naar biologisch voedsel en de opmars van gezonde én succesvolle supermarkten zoals Marqt, het is een niet te stuitten ontwikkeling. We willen het weer weten; waar komt ons voedsel vandaan, wat is er mee gedaan, worden de boeren er redelijk voor betaald en is het duurzaam? Dit is de morele dimensie van voedsel. Big Brother Foodwatch kijkt toe en rapporteert ons, met dank.
En dan zijn er nu: De SuperFoods! Of waren ze er altijd al en zijn ze herontdekt?
Wat zijn dat precies? Google het en je krijgt een stroom aan hits, ‘deskundigen’, wat een onbeschermde titel is, internet platforms en webwinkels. SuperFoods of supervoeding zijn natuurlijke, oorspronkelijke voedingsmiddelen zoals zaden, bessen, algen, fruit, rauwe chocoladebonen, bijenpollen, kortom voeding dat van zichzelf een zeer hoge concentratie aan vitaminen, mineralen en sporenelementen bevatten. Hoogwaardige voedingsstoffen. Je hebt er weinig van nodig, het zijn geconcentreerde energiepakketjes, meer in minder.
Het is een levenswijze, hele volksstammen ontbijten tegenwoordig – ik gruwel ervan – met rauwe groentenshakes, smoothies genaamd. Een soort vernieuwd sapgroentenvasten ook bedoeld voor een snelle dagelijkse ‘detox’. Dit doet het lichaam echter al van nature, het is geheel automatisch ingebouwd. Volgens de Chinese meridiaanklok is de maag het actiefst tussen 07.00 en 09.00 uur, deze vraagt dan om voedsel om de energievoorraden aan te vullen. Gewoon naar luisteren, gewoon ontbijten, veel of ieniemienie dat maakt niet uit, het brengt je bloedsuikerspiegel omhoog zodat je lekker functioneert. Stop dus een tijger (voeding) in je tank (lichaam) wil je lekker de dag beginnen en niet dat je na een alleen shake rond 11.00 uur een flauwte krijgt. Gebakken eieren mag ook als je een Scarsale dieet follower bent of havermout in amandelmelk gekookt volgens de ‘Zandloper’ lifestyle maar stop er iets in s’ochtends!
Superfoods: het past in deze tijd én het is BIG business! Een soort massaal terug-naar-de-natuur wat toch doet denken aan de jaren ’60 beweging in een nieuw jasje toen de macrobiotiek op kwam. Dat is een levenswijze ook volgens de wetten van de natuur maar met een Oosterse inslag. Verschillende BN’ers volgen elkaar in rap tempo op in het uitbrengen van hún Superfood expertise in de vorm van een kookboek en dito televisieoptreden. Altijd leuk natuurlijk!
Een gezonde levenswijze is de basis van alles, de vraag is wat is gezond? Goede voeding is een must voor de instandhouding van een gezond lijf zoals bewegen dat is voor de leden en positief denken voor de mind. Daarnaast spelen factoren voor gezondheid mee als DNA en genetica (erfelijke aanleg) in relatie tot de omgeving, dat heet tegenwoordig epi-genetica, de invloed van stress, luchtvervuiling, elektromagnetische straling, je lichaamsbouw en je voedingstype i.c.m. het werk wat je doet. Ga er maar aan staan! We hebben dagwerk aan dat gezond zijn en blijven. Ook van invloed op je welzijn is genoeg TLC oftewel touch, love en care, niet te koop maar wel voeding. Superfood of niet, er is geen 100% garantie voor gezondheid, er zijn meer bepalende en meespelende factoren,
Bacteriën, virussen, schimmels, malariamuggen, parasieten, fysieke weeffouten, mede levensreizigers met kwade zin, natuurrampen, tram 17, het gevolg van dat leuke Thaise straat eetkarretje, ze liggen allemaal op de loer om een aanslag op ons leven te kunnen doen. Ook al willen we het niet, het leven is eindig. Het zo gezond mogelijk leven is de doelstelling en het begint met je basis: voeding.
Herinner je je deze nog? Voedselhygiëne vormt een belangrijk preventief onderdeel voor gezondheid. De jaren van ons leven werden opeens verlengd door de invoering van de koelkast en het handen wassen van de kok voor de bereiding van de maaltijd (dat geldt trouwens ook voor het terugdringen van de kraamvrouwenkoorts toen de heren hun handen gingen wassen bij bevallingen, ook gezondheid). Verhitting en koeling, schoonmaken, bewaren en bereidingswijze inclusief het dagelijks vervangen van het vaatdoekje en de keukenhanddoek, het staat op het lijstje van ‘Good Housekeeping’.
Vraag je jezelf het eens af bij het inkopen: waar komt het voedsel vandaan? Hoe groeide het? Hoe werd het geoogst? Hoe werd het vervoerd, bewerkt, bewaard? Hoe lang lag het in de winkel, hoe lang in jouw koelkast en hoe heb je het bereid? Hoezo vers? Tegenwoordig is veel voedsel niet meer ‘zongerijpt’ of blijkt het na rijping thuis in de fruitmand rot van binnen te zijn -mijn vader klaagt vooral over de peren- juist door het bewaren in diezelfde reddende koelcel. Wie weet nog dat sommige combinaties van voeding het ook niet lekker met elkaar doen, zoals fruit, dat gist doorgaans in de darmen, eet het liever apart.
Complete verwarring over het thema voeding compleet met fabels en mythen, bewezen en onbewezen. Teveel van het ene of te weinig van het andere? Relax. Er zijn mensen die aan anorexia lijden en lang op een zakje chips per dag alleen kunnen leven. Zout, vet, suiker, de grote beloners en verslavers, het lichaam kan daar lang nog wat brandstof uithalen tot het bezwijkt.
Iedereen aan de (multi)vitaminen? Teveel eenzijdige inname van orthomoleculaire, en met name de geïsoleerde supplementen – bijv. alleen vit. B1 en niet de hele B-combinatie – kan een belasting zijn voor het lichaam en nog tegenstrijdige opdrachten geven ook. De arts schrijft je bloedverdunnende medicijnen voor en je slikt zelf een preparaat met K2 erin, de vitamine die normaal voor bloedstolling zorgt of je neemt een vitamine E die de bloedstolling remt, wie van de drie wint er? Meestal de dosering. Slik dus niet zomaar van alles, -ik ben vóór aanvulling op je menu als natuurgeneeskundige- maar wees kritisch op je aanschaf, alle supplementen naar zijn geld, met name de vulmiddelen en andere toevoegingen kunnen een aanslag zijn op je lichaam. Overdaad schaadt, ook hier! Laat je goed voorlichten en let op de combinaties en het effect op de werking van je medicijnen, als je die neemt.
Helaas denken veel mensen dat hun lichaam en zij zelf twee afzonderlijke dingen zijn. Met die overtuiging brengen wij onszelf schade toe, het bekende: te lang te zijn door gegaan met meestal slechte leefgewoonten. Het lichaam is een bijzonder fabriekje met een zelfregulerend vermogen dat alles wat je erin stopt omzet via een wonderbaarlijk proces van een begin- tot een eindproduct. Je stopt er voedsel in en via de diverse ‘operations units’ zoals o.a. de maag-lever-darm wordt het vervolgens vervoerd, gefilterd, bewerkt, opgenomen, opgeslagen en intussen beïnvloedt het de uitvoerende functies zoals de waterhuishouding. Het overtollige en niet-bruikbare voedsel wordt verwerkt tot een restproduct en weer uitgescheiden, het ont-last je. Ongelofelijk knap en dat alles gebeurt op de automatische piloot. Smart thinking dus om te kijken welke kwaliteit je erin stopt. Een lichaam liegt nooit en geeft je op tijd de codes van groen via oranje naar code rood alarm af.
Wat onbekend is, is om naar de energetische kant van voedsel te kijken. Het gaat niet alleen om de calorische waarde, het gaat om ook om de lichtkracht. Onbewerkt, ongekookt en biologisch voedsel heeft meer lichtkracht.
Lichtkracht van biologische en niet-biologische champignons.
Voedsel is namelijk, ruim genomen, een kind van de zon; omzetting van de lichtkracht, fotosynthese, in bouwstenen voor ons lichaam. Licht is leven. Voedselwetenschappers kijken vaak te analytisch naar voeding, er zit ook die andere kant aan. Je lichaam neemt organisch voedsel beter op, er zit namelijk een maximum aan wat je lichaam kan opnemen en als je lijf ouder wordt is dat lastiger. Bewezen is dat zuurstof verrijkt met licht bijv. werkt als een boost voor mensen met ademhalingsproblemen. Hun opnamecapaciteit is geringer, de kwaliteit van wat ze opnemen wordt hoger als ze dit toegediend krijgen. Natuurlijke voeding gaat altijd boven chemisch geproduceerde al doen astronauten en slanke lijners het er goed op, op eiwitpoeders. Teveel eiwitten zijn weer slecht voor de nieren en hoogbejaarden knappen vaak zienderogen op door toediening van extra eiwitten. In de sport wordt het weer overdreven met al die eiwitshakes, let op de balans. maaltijdpoederzakjes, het blijven maaltijdvervangers, een tijdelijke oplossing. Er ontbreekt alle lichtkracht aan zoals in natuurlijke voeding, het is geheel synthetisch. Vooral mannen geven wel eens aan blij te zullen zijn met een ‘maaltijdpil’, dat scheelt tijd en gedoe zeggen ze, tijd die ze dan beter kunnen besteden aan werk. (Ik stel dan meestal voor dat ze dan ook beter af zijn om op kantoor te overnachten…)
Dat er aandacht is voor de gevolgen van overbemesting, het antibiotica gebruik bij dieren, het residu in het drinkwater van drugs, medicijn- en pilgebruik, de invloed van fijnstofuitstoot, het totale milieuplaatje voor ons voedsel, is geweldig. Het inzicht dat Gaia ons gratis al zo lang belangeloos voedt en dat wij er bewust mee om mogen gaan is gelukkig groeiende. De vruchten ergens van plukken is inmiddels een exploitatiewijze geworden met alle gevolgen van verschraling, uitputting van de bodem en het verdwijnen van de biodiversiteit als prijs. Het bedenken van korte termijn commerciële oplossingen voor een probleem wat wij zelf hebben geschapen is slechts symptoombestrijding. We mogen terug naar de basis en dat is de aarde, wat een levend organisme is, goed te behandelen. Wat je erin stopt komt eruit, Fukushima werkt niet alleen door tot alleen in de territoriale wateren van Japan, de hele globe heeft er last van. Wat je eruit haalt aan miljarden jaren oude mineralen voor nieuwe technologie, je mobieltje bijvoorbeeld, raakt op. Mineralen zijn heilzaam, ons lichaam heeft het nodig, aan deze micronutriënten en aan sporenelementen ontbreekt het steeds vaker in ons voedsel.
Superfoods zijn prima, maar dan liefst wél van eigen bodem. Het doosje ongezwavelde rozijnen wat mijn moeder ons als kinderen gaf, i.p.v. snoep, was zo gek nog niet. Superfood jaren ’60 maar helaas uit Californië, veel vliegmiles en CO2 uitstoot. Dat speelde toen nog niet, wat je ver haalt was immers lekker. Uit de pompoenen droogden we zelf de zaden en strooide die over de sla gedecoreerd met de jonge brandnetelscheuten uit de tuin. De overgebleven pitten droegen we geregen als een ketting om ons nek. De walnoten van tantes boom, de cranberries van Terschelling, de broccoli en bieten van de Noord-Hollandse kwekers, de bramen van de hei, het lamsoor, zeekraal en de oesters uit Zeeland, gewoon super en food! Laten we als Nederland zoveel mogelijk zelfvoorzienend zijn met ons voedsel.
Laatst was ik bij de echte Franse bakker, Le Fournil, voor een speltbroodje. Waar ik altijd zo blij wordt bij het zien van al die ambachtelijke broodsoorten gerezen met zuurdesem. Daar was de discussie over wel of geen tarwe en het fenomeen de broodbuik net in alle hevigheid losgebarsten. Je zult er maar last van hebben en ja de moedertarwe is geen tarwe meer maar een degradatie, toch kun je het nog eten zonder levensgevaar. De slanke Franse eigenaresse vertelde: “veel klanten informeren alleen maar of iets gezónd is. Het lijkt wel of het hele aspect van het genieten van brood of eten in het algemeen is verdwenen. Doe gewoon zoals wij in Frankrijk doen, eet alles en overal een beetje van, maar bewust! ” Dat is nu Food For Thought! Smakelijk eten!
Geniet dus vooral en dat genieten niet met mate! Enjoy life!